Hij schrijft dan: “vanaf heden 16 september 1944 wil ik dit elke dag gaan bijhouden.”

Het is dan een vreemde tijd voor een jochie van 17 jaar oud, blootgesteld aan de verschrikkingen die een oorlog teweeg kan brengen.

In een kogelregen terecht komen op de Poppenallee is één van die vele zaken van deze tijd waaraan hij blootgesteld wordt.

Opmerkelijk is, dat hij toch veel kennis heeft over allerlei actuele oorlogshandelingen in zijn omgeving:

De vorderingen en de tegenslagen van de geallieerden;

Dat er in de afgelopen 4,5 jaar veel mannen tijdens razzia’s in zijn omgeving zijn weggehaald om voor de Duitsers allerlei klussen te klaren;

Hoe hij de Duitsers tracht te misleiden bij deze opgelegde verplichte werkzaamheden en daar voor een groot gedeelte ook succes in heeft;

Het plegen van sabotage door het verzet en de zeven onschuldige mensen die dan als vergelding in Berkum worden doodgeschoten.

Het ter kerke gaan is belangrijk voor hem, maar geeft ook de nodige problemen.

De angst om daar door de Landmacht “een stelletje laffe Nederlanders die vrijwillig voor de Duitsers zijn gaan werken” of door de Duitse politie te worden opgepakt is groot.

Veel mensen moeten voor de Duitsers werken, bakker Huzen uit Wijthmen had een “Ausweis” gekregen omdat hij voor de voedselvoorziening werkte.

Willem-Jan heeft voor de zekerheid daarom een schuilplaats in het hooi op een zolder gemaakt, maar moet zich ook verschuilen op het land, in de buurtboerderij en soms in de kletsnatte en koude bossen als het hem te heet onder de voeten wordt.

Hij telt en beschrijft de activiteiten van militaire bewegingen op de straat, de vliegtuigen in de lucht, vooral die van de Tommies
die hun dodelijke vracht naar Duitsland brengen.

Maar ook komen uit zijn pen de aanvallen die zij – de geallieerden – plegen op treinen, op schepen, op het station in Zwolle,
kasteel Windesheim en veel meer doelen in zijn omgeving.

Jan-Willem telde met iemand ooit 1082 bommenwerpers op weg naar Duitsland.

Omdat hij dicht bij de Rijksweg woont maakt hij vele militaire verkeersactiviteiten mee van eerst de Duitsers en later de Canadezen en
krijgt zo enig inzicht in de stand van zaken over het verloop van de oorlog in zijn regio.

Daar waar het Wijthmen en Herfte aangaat meld hij op 25 oktober 1944 dat er al twee weken militairen zijn gehuisvest in de school
aan de Poppenallee. (nu het speelveldje tegenover het bloemenhuisje)

Op 8 november 1944 schrijft Jan-Willem dat een Wehrmacht kabel tussen Wijthmen en Berkum is doorgestoken,
als vergelding wordt het huis van de knecht van bakker Huzen, Dommerholt door de Duitsers in de brand wordt gestoken,
de meubels mag Dommerholt gelukkig nog weghalen.
(We praten over het latere herbouwde dubbel huis aan het begin van de Woestijnenweg)

Maar er is soms ook plezier, zo is er tijd om op nieuwjaarsdag 1945 de schaatsen onder te binden en te gaan schaatsen op de grachten op “den Alerdinck”.

De Nederlandse driekleur, bijna vijf jaar zorgvuldig verborgen gehouden wappert nu eindelijk weer als nooit tevoren,
de vrijheid is daar en maakte ruimte voor een nieuwe toekomst.

De communicatie verloopt gebrekkig met de Canadezen, omdat ze Franstalig zijn, maar niets kan meer het enthousiasme van deze hernieuwde vrijheid onderdrukken.

Er is een traktatie op gekookte eieren voor deze bevrijders en wij kregen goede sigaretten, noteert hij in zijn dagboek.

Op 5 mei 1945 is de Duitse capitulatie in Nederland daar, Jan-Willem geeft dan in zijn dagboek aan te stoppen omdat het einde van de oorlog daar is.

Het loopt tegen de zomer en vele werkzaamheden op de boerderij vragen zijn aandacht.

Het is mooi hoe zij dit boekje afsluiten, als een soort van happy-end, er staat dan geschreven:

 “Op maandag 7 mei 1945  zijn er de laatste aantekeningen en op dinsdag 8 mei viert hij zijn verjaardag.

Een mooier cadeau had hij zich niet kunnen wensen”.

===========================================================================

*Het werkje vermeld tevens:

Geschreven voor het nageslacht, waarvan hij toen geen weet had.

Opdat het verleden in de toekomst blijft

===========================================================================

Er zijn misschien nog boekjes beschikbaar, Anton Heijmerikx: Anton@heijmerikx.nl

-Vele media waaronder de Elshofbode en het Dalfsernet hebben dit dagboek onder de aandacht gebracht, Historisch Wijthmen wil ook graag de aandacht vestigen op dit bijzondere dagboek, omdat het ook een weliswaar bescheiden aandacht heeft voor onze buurtschappen en valt binnen de oorlogsverhalen die het graag willen optekenen over deze periode.

Gerard Hülsmann

Historisch Wijthmen Herfte Zalné

1. Het boekwerk is eendrachtig door dochter Rie Horstman-Bartels, en de zonen Wim en Alex Bartels die het onder de aandacht brachten bij Wim Jansen, die het vervolgens met Anton Heijmerikx het boekwerkje tot stand bracht.
2. Boekwerkje “De oorlog gezien door de ogen van de toen 17 jarige Jan Willem Bartels, in de periode van 17 september t/m 5 mei 1945 wonende met zijn ouders aan de Rijksweg dicht bij de Ganzepannebrug.
3. Tenzij anders aangegeven fotomateriaal uit het boekwerkje gescand
4. Foto 1 ingekleurde foto uit boekwerk