Langs de wegen richting stad verschenen in de 18e en 19e eeuw tal van onderkomens om vermoeide reizigers van drank en spijs te voorzien en een onderkomen te bieden tijdens de nacht.
Ook was er vaak de mogelijkheid om hun paarden te verzorgen, hiertoe werden inrijschuren bij het hoofdgebouw geplaatst.
Tot de reizigers behoorden bijvoorbeeld ook marskramers die soms vanuit Duitsland kwamen en te voet de gehele provincie afreisde om de boeren op het platteland te voorzien van allerlei onmisbare gebruiksartikelen. Hieraan verdienden ze om in hun levensonderhoud te voorzien en ook een plaatsje in een herberg behoorde daarom tot de mogelijkheden.
Dit gebeurde ook langs de weg Zwolle-Almelo
Herm Mol zag in dergelijke voorzieningen t.b.v. deze reizigers wel iets en startte zo’n onderneming. Hij wist beslag te leggen via een veiling op de “Caterstede den witte Belt” in het buurtschap Wijthmen. Hij maakte er een herberg van en noemde het “De Mol.”
Hij wist hier zelfs een aanlegplaats voor postkoetsen te bewerkstelligen.
Deze herberg zou ruim een eeuw in het bezit van zijn familie blijven.
Vandaag spreken we nog steeds over Café de Mol, hoewel het woord “Restaurant en Zalen” nu ook deel uitmaakt van de naam. We noemen het verder in dit artikel “Café de Mol.”
Café de Mol is slechts het enige van drie cafés dat Wijthmen heden ten dage nog rijk is. Dit monument – waarschijnlijk al gebouwd in 1732 – kent tegenwoordig een grote uitstraling zo wel binnen als buiten Wijthmen om zijn voortreffelijke Hollandse keuken en de gemoedelijke sfeer die er heerst.
Het kent een rijke geschiedenis als familiebedrijf sinds ongeveer 1905 met de respectievelijke exploitanten van het bedrijf, de familie Smeenk en de familie Teusink.
Met de huidige eigenaren Henry en Marietta Teusink is alweer de vierde generatie van dit horecabedrijf actief.
Op de voorgevel prijkt een bord met een zinspreuk voor iedere dag zoals de heer H. Schelvis het schetst in zijn boek “Zwollerkerspel rond Zwolle.”
En inderdaad “Al vroetende komt men er door” is eigenlijk op iedereen van toepassing om een doel te bereiken, maar was ook van toepassing op de slechte stand van de wegen in de tijd van Herm Mol.
Het pand is aangemerkt als een monument, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed beschrijft het pand Café De Mol als volgt:
Pand onder rieten schilddak; in de lange, aan de weg gelegen gevel zesruitsschuifvensters, met luiken behangen; loodrecht op de achterzijde een bedrijfsgedeelte onder afgewolfd rieten zadeldak. Rechts een naar voren gelegen inrijschuur onder rieten schilddak. XVIII-XIX.
Hieronder een aantal foto’s van het Café-Restaurant door de jaren heen:
Hiernaast op een foto uit 1960 de tweede generatie, Hennie en Derkie Smeenk met drie van hun vijf kinderen voor de bierkast, toen was er nog geen tap aanwezig maar kwam het gekoelde bier uit de koelkast aan de linkerzijde. Rechts zien we nog de attributen voor het biljartspel. Derkie had haar werkzaamheden in het Café en Hennie met het boeren- en gemengd bedrijf.
Video: https://youtu.be/jQdsTHk1E5I
Deze video komt uit het archief van de familie Spijker met de N35 aan de voorzijde van het café. Kijk hier welke bijzondere verkeersdeelnemer zijn opwachting maakt.
In 1969 was er in Herfte-Wijthmen veel animo om een voetbalclub op te richten, zoon Dieks was één van de initiatiefnemers. Hennie Smeenk (2e generatie) stelde zijn stuk land achter het café beschikbaar voor het maken van een voetbalveld en bood accommodatie aan voor de spelers op zijn boerderij. De tegenpartij vond accommodatie in de kelder van het naast gelegen kerkje Reoboth.
In die tijd ging het allemaal natuurlijk anders als tegenwoordig, met een teil en water kon men zich opfrissen. De scheidsrechter mocht in latere jaren gebruik maken van de douche van de familie.
Het mes sneed hier aan twee kanten, de jonge club kon goedkoop voetbal spelen en de spelers bezochten het café voor hun natje en droogje voor- en na afloop van de wedstrijd.
In 1975 kreeg de voetbalvereniging een accommodatie aan de Erfgenamenweg, het veld werd nog bijna 25 jaar gebruikt voor recreatie- en bedrijfsvoetbal en ook de destijds jaarlijkse voetbalstrijd tussen Herfte en Wijthmen vond hier plaats.
Klik hier voor deze geschiedenis van de voetbalclub Wijthmen
Om in het levensonderhoud te voorzien lukt het de eerste twee generaties Dieks en Hennie (Henne) nog prima om het café te runnen met daarnaast een boerenbedrijf.
Met de komst van Henk en Gerrie Teusink in november 1974 lijkt dit moeilijker te gaan worden.
Henk en Gerrie gooien daartoe het roer om. Er vinden in de ruim dertig jaren van hun ondernemerschap veel wijzigingen plaats in en rondom het pand met als enig doel alleen nog maar bezig te zijn met het horecavak.
Op de bovenste rij foto’s aan de linkerzijde zien we een tweetal foto’s uit vroegere tijden. In de middelste rij het aanzicht in 1966 en van 1968, hier met prominent de inrijschuur in beeld. Onder rij met een aanzicht uit 1968 en rechtsonder zien we het recentelijk aanzicht van januari 2017.
In het café was in de beginperiode nog niet veel ruimte en achter dit cafégedeelte is dan nog sprake van een boerderijgedeelte.
In de loop der jaren werd het café gedeelte groter er word er ruimte geschapen richting linker zijde van het gebouw. (zie de bovenstaande foto’s)
De ruimte van de deel werd keuken zodat er ook de zo gewenste restaurantfunctie kon ontstaan.
De affiniteit van Henk met het chauffeursvak maakte de link naar een wegrestaurant met een overnachtingsplaats voor vrachtwagenchauffeurs mogelijk. Bovendien kwam er een grote zaal bij om feesten en partijen te houden met het doel de klant nog meer te kunnen bieden.
In 2006 nemen Henry Teusink (1974) en Marietta Teusink-Klink (1980) het familiebedrijf over, we zijn dan aangeland bij de vierde generatie Smeenk-Teusink. Gerrie blijft zo af en toe nog werkzaam op het bedrijf, Henk zet een streep achter zijn horeca activiteiten .
Ook bij deze nieuwe ondernemers is er in ca 2013 sprake van een uitbreiding, achter de zalen is er evenwijdig met het café een nieuwe bouwwerk ontstaan met houten gevels en een rietendak geschikt voor onder meer barbecue activiteiten, vergaderruimtes en meer (zie foto hierboven). Dit gedeelte wordt de Soeslo zaal genoemd met een knipoog naar het oude aanliggende landgoed.
In 2017 is er een uitbreiding van de keuken noodzakelijk, hiervoor wordt de keuken tijdelijk in een tent aan de voorzijde van het pand geplaatst (zie foto).
In de jaren 2016-2017 is er een aanvang gemaakt om de zeer drukke N35 te verplaatsen tussen de landerijen van Soeslo en het Café-Restaurant om weer uit te komen op de afslag Koelmansstraat naar Hoonhorst . Hierdoor komt het café terecht in een rustige omgeving, een pluspunt voor de gasten die het horeca bedrijf aandoen.
In de jaren 2016-2017 is er een aanvang gemaakt om de zeer drukke N35 die voor het complex langs gaat te verplaatsen tussen de landerijen van Soeslo en het Café-Restaurant. Hierdoor komt het café terecht in een rustige omgeving, een pluspunt voor de gasten die het horeca bedrijf aandoen.
De vraag komt na voren wat de invloed was op het bedrijf met betrekking tot de verkeersdrukte van de N35 vóór de opening van de nieuwe N35 in 2018?
Op 25 juni 2018 heeft Hans Keesmaat van de Stentor een interview met de eigenaar Teusink.
De verkeersdrukte op het voormalige ‘karrespoor’ is van alle tijden, weten ze. Henry Teusink ziet vanuit zijn restaurant annex zalencentrum vrijwel dagelijks hoe het lint van auto’s zich traag aaneenrijgt op de N35. ,,Met name in de ochtend- en avondspits staat het hier altijd vast. Dat is al zo sinds de jaren tachtig en het werd steeds erger.” Of het hen klanten kostte, is moeilijk te meten, zegt Teusink. ,,Maar het is geen aantrekkelijk idee als je hier wilt komen eten en de kans loopt dat je in de file komt te staan. Ik denk dat dat heel wat mensen heeft weerhouden.”
Ze zijn optimistisch van aard: ,,We zijn er altijd van uitgegaan dat het probleem ooit zou worden aangepakt” In die stellige overtuiging investeerden ze vijf jaar geleden nog fors in het tweehonderd jaar oude etablissement. Er werd een vrijwel compleet nieuw gebouw neergezet, inclusief een veel grotere parkeerplaats. ,,Ook omdat we zagen dat de wereld veranderde. Het bestedingspatroon verschoof, er kwam meer vraag naar zalenverhuur. Daar hebben we op ingespeeld,”
Toen de kogel ruim twee jaar geleden door de kerk ging, brak er alsnog een spannende tijd aan. ,,We waren blij dat er eindelijk iets gebeurde, maar zagen ook wel op tegen de tijd die komen ging, met alle afsluitingen en omleidingen. Om klanten op de hoogte te houden, zijn we heel actief geworden op sociale media.”
Dipje
De klandizie liet in die periode wel eens een dipje zien, maar mede door hun positieve instelling kwamen ze deze periode goed door. Slechts op één moment werd Teusink ‘een beetje pissig’. ,,Ik heb Rijkswaterstaat gevraagd of ze tijdens de werkzaamheden de bereikbaarheid van onze zaak met borden wilden aangeven. Dat weigerden ze, omdat we niet pal aan de provinciale weg lagen. Dan is het moeilijk om bij de officiële start je gezicht in de plooi te houden.”
Hij ziet nieuwe kansen nu de weg gereed is. ,,We krijgen nu al meer toeristen en dagjesmensen op bezoek. We willen actiever aansluiten bij de fietsroutes in het Vechtdal.”
In de historische voormalige boerderij komen al sinds het jaar 1800 passanten ontspannen en genieten van de gastvrijheid van de gastheer. De Mol ligt centraal gelegen in een landelijke omgeving vermeld de website van de familie en inderdaad is het daar heerlijk vertoeven met de met een hapje en een drankje en de fijne Hollandse keuken.
1732
Vermoedelijke stichting van de herberg/boerderij in T-vorm met rietendak.
1779
Herm Mol¹ weet via een veiling beslag te leggen op de herberg “Caterstede den Witten Belt”, ruim een eeuw bleef de herberg, boerderij, uitspanning in het bezit van de familie Mol.
De naam zou tot op de dag van vandaag aan het pand verbonden blijven.
1895
Het pand dat inmiddels in handen is gekomen van de wethouder en landbouwer Hermannus Westenenk uit Raalte.
1879
Geboorte van Anne Smeenk – Dijk (1879 – 1958) (1e generatie) Anne kwam uit de familie Dijk die later een aantal cafés in Zwolle bezat waaronder café De Vrolijkheid.
1881
Geboorte van Dieks Smeenk (1881-1949) (1e generatie)
1905
Het vermoeden bestaat dat deze familie Smeenk, Dieks en Anne vanaf dit jaar het pand en de grond pachtte en al druk bezig was de onroerende goederen te runnen als respectievelijk boer en caféhoudster. Het echtpaar trad aan het begin van het jaar in het huwelijk en gingen op de boerderij wonen en werken. Ook dit jaar wordt de eerste van tien kinderen geboren.
1929
Hermannus Westenenk verkoop op 23 augustus het onroerend goed, bestaande uit bouwland schuur en huis met een aantal percelen bouwland, weiland, boschwal en eikenhakhout aan Frederikus Smeenk – de eerste generatie Smeenk – voor een bedrag van 14.000 gulden. De overdracht staat pas een half jaar later gepland.
1930
Frederikus Smeenk kan het goed op 27 februari 1930 aanvaarden.
1942
Huwelijk van Hennie (1923 – 1998) en Derkie Smeenk van der Kolk (1924 – 2011). (2e generatie)
1949
Overlijden van Frederikus (Dieks) Smeenk. Hennie (1944) en Derkie Smeenk (1947 – ?) ( 3e generatie) gaan bij de moeder van Derkie inwonen en draaien volop in het bedrijf mee, weer in dezelfde setting als Dieks en Anne dit altijd gedaan hadden.
1969
Bij het café de Mol word de Wijthmense voetbalclub opgericht op 28 april, café de Mol is nog altijd sponsor van deze vereniging. Hennie geeft toestemming het land achter het café te gebruiken als voetbalveld.
1974
Henk Teusink en Gerrie Teusink-Smeenk worden per 1 november de nieuwe uitbaters van Café de Mol, zij gaan zich alleen bezighouden met de horeca. De ouders van Gerrie blijven niet bij het café wonen, maar verhuizen naar een woning aan de Kroesenallee in Wijthmen. Henk zie een nieuwe doelgroep namelijk het chauffeurscafé.
1975
De voetbalvereniging verhuist van het veld achter de Mol naar het Sportcomplex de Elshof aan de Erfgenamenweg.
±1988
Bouw van een nieuwe zaal achter het monument
±2000
Henk en Gerrie bouwen op eigen terrein een woonhuis.
2006
Henry Teusink (1974) en Marietta Teusink-Klink (1980) nemen het familiebedrijf over. (4e generatie) Gerrie blijft zo af en toe nog werkzaam op het bedrijf, Henk zet een streep onder zijn horeca activiteiten .
2013
Als de vraag naar zaalruimte toeneem vind er een uitbreiding van het complex plaat met een compleet nieuw gebouw en met een veel grotere parkeerruimte.
2017
De keuken wordt verbouwd en krijgt daardoor een groter oppervlak. Tijdens deze verbouwing verhuist de keuken naar een tent die geplaatst is tegen de voorgevel van het Café-Restaurant.
De familie Smeenk had in de beginjaren niet alleen een café in Wijthmen, Wijthmen kende buiten de Mol nog een tweetal andere cafés.
Café de Zunne van de familie Toos en Gait Reuverkamp,(zus en broer) was er één van, gebouwd in 1845 langs de Heinoseweg als boerderij-herberg, waar Toos de scepter zwaaide in het café.
Gait deed dit op de boerderij zoals ook de rolverdeling bij De Mol was.
Het café heette eigenlijk “De Zon”, maar door het plaatselijk dialect veranderde dat al snel in “De Zunne.” Omdat de familie van katholieke huize was werden hier in 1943 voor de oprichting van de katholieke kerk aan de Erfgenamenweg in Wijthmen
de eerste vergaderingen gehouden onder voorzitterschap van bouwpastoor ter Wee. (1899-1967) Deze vergaderingen vonden plaats tot eind 1943 toen de noodkerk met vergaderruimte op het perceel van de familie Meiberg gereed kwam.
Bij het overlijden van Toos mocht deze kerk een grote som geld tegemoet zien.
In 1970 kochten Johan en Jenny Onderdijk het pand aan en was het café bedrijf opgehouden te bestaan. Zij begonnen hier een melkveebedrijf met daarnaast wat bloementeelt, hoofdzakelijk snijbloemen waaronder chrysanten en gladiolen. Alle bloemen werden via huisverkoop afgezet.
In 1991 werd een switch gemaakt naar vleesvee.
Eind 2017 zou het pand moeten wijken voor de expansiedrift van de N35 en is sloop de enige optie, Het puin dat van het pand zal komen zal gebruikt worden als vlijlaag onder de nieuwe N35.
Dan lijken er tekenen van verzet tegen de afbraak van dit voor Wijthmen zo kenmerkend gebouw. Nee, er waren geen actiegroepen actief maar wel werd de sloop van het gebouw stilgelegd in oktober 2018. Zo staat er moederziel alleen het voormalig café annex boerderij in het midden van de nieuwe N35 tussen Wijthmen en Zwolle, aan weerszijden nadert het asfalt, de belendingen zijn afgebroken maar de woning staat nog steeds fier overeind.
Door de aanwezigheid van beschermde dwergvleermuizen mag het pand dat precies op de nieuw aan te leggen weg staat nog niet worden gesloopt. ,,De vleermuizen houden hun winterslaap in de boerderij”, vertelt Sandra van der Zweep, woordvoerster van Rijkswaterstaat. ,,Omdat het een beschermde diersoort is mag het gebouw nog niet tegen de vlakte. We moeten wachten tot april, dan vliegen de dieren vanzelf weg.”
Omdat er ’s winters nauwelijks insecten rondvliegen houden de vleermuizen in Nederland een winterslaap. Voor Rijkswaterstaat is het geen verrassing dat ze dat juist in deze boerderij doen. ,,We maken dit vaker mee en hadden het hier ook verwacht. Bij de plannen is hierover al gesproken.” Na de sloop in april zal die laatste paar meter asfalt nog even aangelegd moeten worden.”
Dan is het inmiddels 15 mei 2018 geworden, de vleermuizen zijn vertrokken en men begint optimistisch om de langverwachte sloop dan uiteindelijk te kunnen gaan uitvoeren. Echter na enkele uren moet de sloop weer worden uitgesteld. Reden: er wordt tussen een binnen en buitenmuur asbest aangetroffen. De asbestvondst in de ‘vleermuisboerderij’ komt voor Rijkswaterstaat als een complete verrassing, vertelt weer woordvoerster Sandra van der Zweep. Voor de sloop is de noodzakelijke controle op asbest nog uitgevoerd. ,,Daarbij is gekeken op de gebruikelijke plekken waar asbest zou kunnen zitten.” Het gevaarlijke materiaal is daarbij ook aangetroffen en verwijderd, waaronder op het dak en bij het leidingwerk. ,,Asbest tussen een binnen en een buitenmuur is niet gebruikelijk”, zegt Van der Zweep.
Sloper Boverhoff uit Heerde kon na de vondst weer huiswaarts keren. Rijkswaterstaat moet dan eerst een tweede saneringsplan voor asbest maken en dat ter goedkeuring aan de gemeente Zwolle voorleggen.
Het was de bedoeling begin juni het nieuwe weggedeelte op het al vernieuwde tracé te laten aansluiten. Het leek dan koffiedik kijken wanneer dat nu zou gaan gebeuren.
Automobilisten moeten dan nog even langer met 30 km/u langs de oude boerderij rijden. Af en toe staan daar verkeersregelaars om het bouwverkeer te begeleiden dat de N35 moet oversteken.
Slechts enkele dagen is er nodig om de vereiste toestemming te verkrijgen, er blijkt dan 30 vierkante meter asbest aanwezig te zijn.
Op zaterdag middag 19 mei 2018 is het dan eindelijk zover en is de boerderij tegen de vlakte gegaan. De Vrijdag daarvoor kon met het slopen worden begonnen en de volgende dagen werden de funderingen weggehaald. In de opvolgende week werd het asfalt aangesloten.
1845
Bouw van boerderij annex herberg “De Zunne.”
1943
Vergaderingen gehouden ten behoeve van de oprichting van een katholieke kerk in Herfte-Wijthmen met voorzitter bouwpastoor van Wee.
1970
Met de aankoop van het pand door Johan en Jenny Onderdijk is de functie van café opgehouden te bestaan, zijn beginnen hier een melkbedrijf met daarnaast bloementeelt.
2018
Het pand moet wijken voor de 2x 2 baansweg van de N35, de positie van het gebouw is dan midden op de nieuwe N35, in oktober wordt de sloop stilgelegd door de aanwezigheid van
dwergvleermuizen – een beschermde soort – die daar hun winterslaap houden.
2019
Last but not least was er ook nog het “Café De Poppenallee .”
Het was te vinden op de hoek Poppenallee-Heinoseweg. (nu is dat de Kroesenallee-Heinoseweg) aan de zijde waar nu het kinderdagverblijf Boem Boem gevestigd is. Eigenaar was Gerardus Huis in ’t Veld en zijn vrouw Maria Dute.
Gerardus en Maria hadden vijf kinderen waarvan de jongste al vroeg is overleden. Op de foto hieronder ziet u werkende in het hooiland (links) Grada Huis in ’t Veld, (midden) Dien Huis in ’t Veld en (rechts) Tone Olde Wiecherink, ook wel Olde Tone genoemd.
Over dit café is weinig bekend, een onderzoek hierna zou erg wenselijk zijn, nu moeten we het doen met de weinige gegevens die hier thans voorhanden zijn.
Binnen dit café was er niet de combinatie café-boerenbedrijf zoals bij de Mol en de Zunne gebruikelijk was, maar de combinatie café-schoenmakerij.
Nazaat Ton Huis in ’t Veld verhaalt: “Mij is verteld dat het een aanlegplaats was voor de boeren die naar of van de markt kwamen en daar een neutje kwamen drinken. De Mol had net zo’n functie en het waren dus min of meer concurrenten.
Café de Poppenallee is, dacht ik rond de vijftiger jaren, vorige eeuw, afgebroken.”
Herman Pot (toenmalige buurman) geeft aan dat de positie van café Poppenallee rechts op de groenstrook was tussen de Kroesenallee richting Dalfsen en de parallelweg langs de Heinoseweg (N35) die hier een bocht maakt. Rechtsonder is kinderdagverblijf Boem Boem nog net zichtbaar. (zie bovenstaande foto van Gerard Reins)
Café de Mol is zodoende het enige café dat Wijthmen heden ten dage nog rijk is.
Bronnen:
Zwollerkerspel rond Zwolle door Mr. H. Schelhaas, uitgeverij Waanders 1967
Zwollerkerspel door Wim Coster, uitgeverij Waanders & de Kunst
Zwolse Zaken door Adrie van Drielen, Uitgeverij de Stentor 2013.
De Stentor van 24 november 2017 en van 16 en 22 mei 2018
Facebook Historisch Wijthmen
Menukaart café-restaurant de Mol waarin een kleine historie wordt gegeven
http://rijksmonumenten.nl/monument/41913/cafa-de-mol/zwolle/
http://home.kpn.nl/ionderdijk/index.html