Foto links: Het oude ouderlijkhuis van Jans Rienties aan de Herfterlaan in Herfte, Foto rechts: de tegenwoordige woning nog steeds in bezit van de familie Rienties
Wijthmen kende jarenlang in de vorige eeuw een schoenmaker die zijn praktijk uitoefende aan de weg Wijthmen-Dalfsen.
Deze schoenmakerij was gelegen bij de zichtbare verhoging in het wegdek langs de N757 net voor de aansluiting van de Erfgenamenweg in Wijthmen.
We hebben het over Johannes (Jans) Rienties. Jans (1910-1989) afkomstig van de Erfgenamenweg in Herfte en zoon van (appel) boer Hermanus Johannus Rienties (1972-1951) en Johanna Gerritdina Wissink (1874-1914).
Jans begint in Wijthmen ongeveer rond 1937 met een schoenmakerij in een oude schuur aan de Poppenallee, nu de Kroesenallee geheten.
Hij had een opleiding gevolgd voor schoenhersteller en mag dan officieel een bord met zijn naam aan de gevel hangen met de tekst: “Onder Rijks Toezicht Gediplomeerd Schoenhersteller”.
In 1940 trouwt hij met Hermina (Mina) Maria Schoorlemmer (1907-1994), een huwelijk dat bijna 50 jaar stand zou houden.
Het echtpaar bouwt een nieuw huis (D66-2)[i] voor de oude schuur, compleet met een winkel en een werkplaats. In dit nieuwe huis worden vier kinderen geboren, zoon Herman en drie dochters Ria, Thea en Anneke. Het huis krijgt door de daarin te verrichten schoenmakers activiteiten een indeling die nodig is om het vak professioneel uit te kunnen oefenen. Hierdoor is er weinig ruimte over voor de bewoning van het gezin. Zoon Herman krijgt een slaapplek op de verdieping, maar de drie dochters moesten geleidelijk in de loop der tijd samen één slaapkamer delen.
In de beginjaren, de oorlogsjaren, gaat het niet gemakkelijk met de business van Jans. Er zijn bijna geen materialen te verkrijgen voor gebruik in zijn schoenmakerij.
Er is door deze oorlogsomstandigheden een groot gebrek aan leer ontstaan. Schoenen moeten als alternatief van hout, van touw, kurk, riet en zelfs van papier gemaakt worden. Ook hebben zijn klanten weinig of geen geld in deze moeilijke tijd.
Als je bedenkt dan Jans en Mina ook nog eens kinderen moesten opvoeden in deze tijd is het duidelijk dat dit geen gemakkelijke taak was voor het echtpaar.
Het is geen vetpot en soms wordt er in het gezin armoede geleden. Ondanks deze armoede weet moeder Mina altijd van de nood een deugd te maken en kunnen de kinderen toch van een mooie jeugd genieten zonder veel problemen.
Een van de hoogtepunten die de dochters in die jaren zich nog weten te herinneren is het cadeautje, Een zwart gebreide pop van buurvrouw Boeve, zij woonde bij het winkeltje vlak naast de schoenmakerij. De kleine dametjes Rienties zijn dan de koning te rijk met hun cadeau. Vader Jans kent in de oorlogsjaren nog een angstig moment.
Hij kan nog net op tijd aan de Duitsers ontsnappen, die hem voor werkzaamheden elders wilden inzetten. Het geluk is aan zijn zijde als heel toevallig Jan-Willem Boeve, (1921-1945) zoon van Anton Boeve, de buurman, op bezoek is. Jans is net op het toilet als de Duitsers binnenkomen. Buurjongen Jan-Willem weet zich voor te doen als de heer des huizes en kan zo de Duitsers met zijn ‘vrijstelling’ om de tuin leiden. Zo druipen de Duitsers onverrichte zake af.
De dagelijkse werkzaamheden
Als de bouwwerkzaamheden van de woning voltooid zijn kan Jans zijn werkplaats aan de achterzijde van de woning en ook de winkel gaan inrichten
[i] Verwijzing naar het toenmalig adres aan de Kroesenallee
Foto: De winkel bij de schoenmakerij met Mina achter de kassa.
Wilde je de schoenenwinkel betreden dan deed je dat via de voordeur aan de straatkant, er klonk dan een ouderwetse slingerbel en Mina kwam om je te helpen. Jans kan vanuit de werkplaats via een raampje tussen de schappen prima de winkel in de gaten houden en zo nodig haar bijspringen bij de verkoop of bij andere werkzaamheden. In de winkel is een stellage met planken waar op de nieuwe schoenen en andere lederwaren netjes in dozen zijn opgeborgen. Hier is van alles te koop. Klanten komen uit Wijthmen, Hoonhorst, Herfte en soms met een auto helemaal uit het dan nog verre Zwolle. Ze kunnen er schoenen, laarzen, gebreide laarssokken, veters en leren loopsokken kopen of ter reparatie aanbieden. Vaak wordt er ook ter reparatie schoenen aangeboden door de kinderen die aan de overkant van de Kroesenallee naar de katholieke school gaan.
Na afloop van de schooldag of de volgende dag kunnen de kinderen de gebrachte schoenen weer ophalen. De kosten waren gering, een reparatie van bijvoorbeeld een zool kost ongeveer 50 cent.
Foto: De schoenen en andere lederwaren gereed voor de verkoop netjes in de schappen geplaatst
Op het moment dat de kinderen van Jans en Mina ouder worden gaan ze hun ouders zo nu en dan ondersteunen door verschillende werkzaamheden te verrichten in de schoenenzaak. Werkzaamheden als het schoonmaken van de woning en winkel aangevuld met andere huishoudelijke taken. Ook het geld ophalen bij de klanten is zo’n taak. Het is in deze tijd heel gewoon dat je als klant alles liet opschrijven en later, bij voorbeeld eens per maand, de rekening betaalde. Graag gingen de kinderen met de rekening hiervoor naar café “De Zon.” Daar kregen ze regelmatig van Toos, die de scepter zwaaide over het café, een stuk heerlijke Mars. Thea moet af en toe op haar fiets naar Zwolle, naar groothandel Schuttelaar aan de Kamperstraat om inkopen te doen. Bepakt en bezakt komt ze terug met allerlei artikelen voor winkel en gezin.
In de loop der tijd kreeg ze bij deze groothandel een vaste aanstelling. Veel later zou ze ook nog gaan werken bij Gevavi, een groothandel in schoenen. Thea lijkt dan in de voetsporen van haar vader te treden. Zo vader zo dochter kunnen we wel stellen!
Foto: Jans Rienties aan het werk in zijn werkplaats
De werkplaats is natuurlijk het domein van Jans. Was je in de werkplaats of de winkel dan kwam je de heerlijke geur van lederwaren tegemoet. In de gezellige werkplaats is er altijd wel even tijd voor een gesprekje over allerlei kleine dagelijkse zaken, maar ook serieuze zaken zoals bijvoorbeeld het geloof komen hier ter sprake.
Bij het aanbieden van schoenen ter reparatie heeft Jans vaak de gevleugelde uitspraak: “Gooi die schoenen toch in de kachel.” In zijn ogen zijn de schoenen het niet meer waard om te worden gerepareerd. Maar dit moest toch wel gebeuren omdat ook de klanten niet altijd voldoende geld voorhanden hadden voor nieuwe schoenen.
Foto: het interieur van het werkplaatsgedeelte
Jans was een vakman in hart en nieren, een pietje precies. Het werk is zeer arbeidsintensief. Hij kan alles bewerken en maken wat met leer te maken heeft.
Het zijn dus niet alleen de schoenen die om reparatie vragen, maar een heel scala aan lederwaren behoorden tot zijn werkgebied.
Naast de traditionele schoenen ook schooltassen, riemen, zadels, paardenhalsters en zelfs voetballen en vele andere lederwaren. Deze vakkundigheid komt hem een keer goed van pas als een meisje dat aan Polio[i] lijdt, bij hem schoenen komt kopen.
Hij besteedt dan een hele middag om voor het meisje de schoenen pasklaar te krijgen. Steeds moeten de schoenen aan en uitgedaan worden, aangepast worden totdat ze eindelijk goed zitten.
Foto: Jans aan het sneeuw vegen voor de winkel, links op deze foto zien we een doorkijk richting Erfgenamenweg zonder de bebouwing aan de Veldhoekweg.
Foto: zien we links de woning van de familie Rienties met de Volkswagen van zoon Herman, recht op de foto de woning/winkel van de familie Boeve
Foto: Mina en Jans Rienties op latere leeftijd
Ongeveer 30 jaar na het opstarten van de schoenmakerij komt er in 1970 een einde aan het voortbestaan van dit middenstandsbedrijf in Wijthmen. Het bedrijfje komt dan in aanmerking voor een sanering door de overheid. Jans en Mina kunnen vanaf die dag eindelijk van hun welverdiende oude dag gaan genieten.
Jaren na de opheffing van de schoenmakerij komt het huis in bezit van dochter Thea. Na een verbouwing wordt de winkel onderdeel van de vergrootte woonkamer en ook wordt de werkplaats tot een slaapkamer omgetoverd.
Intern zijn er in de woning hierdoor weinig herinneringen aan de schoenmakerij van Jans en Mina van destijds.
Gelukkig vertelt ons de dichtgemaakte deur, de toenmalige ingang tot de winkel in de voorgevel nog de geschiedenis van de laatste schoenmaker Jans Rienties van Wijthmen. Onderdeel van een geschiedenis van oude ambachten die ook zoals elders, helaas vaak tot het verleden zijn gaan behoren
Foto links: Plaats van de voormalige schoenmakerij Rienties, De woning anno 2020 met links de ingang tot de toenmalige winkel.
Gerard Hülsmann
10 oktober 2022